Το βιβλίο της Ελένης Γκίκα, με τον πρωτότυπο τίτλο «Η γυναίκα της βορινής κουζίνας», αποτελεί το 13ο μυθιστόρημά της και στην ουσία θα μπορούσα να πω, ότι είναι ένας ύμνος στη γυναίκα, μια σπουδή στην γυναικεία ύπαρξη, στην ψυχοσύνθεση και στα όνειρά της, όχι όμως με τον τρόπο που γνωρίζαμε ως τώρα, αλλά με ένα τρόπο ανατρεπτικό, πρωτότυπο και άκρως ποιητικό, που η Ελένη γνωρίζει πολύ καλά πώς να το δημιουργεί. Στο πρόσωπο μιας γυναίκας, αυτό της γυναίκας της Βορινής κουζίνας, η συγγραφέας εξυμνεί τη γυναίκα ως σύμβολο, ως ιδέα, ως άνθρωπο που άγχεται και μάχεται στη ζωή.
Η Ελένη Γκίκα μιλά για τον πόνο και τις αγωνίες της, για τις βαθύτερες επιθυμίες της, για τα όνειρα που μένουν απραγματοποίητα ή όπως η ίδια περιγράφει με γλαφυρό τρόπο «χάσκουν ξεθωριασμένα στο περβάζι της ζωής, ζητώντας την πραγμάτωσή τους». Για τον ανεκπλήρωτο έρωτα, και το τίμημα που πληρώνει για την παρουσία και την απώλεια του στη ζωή της, στη ζωή μας. Μιλά για την ίδια τη ζωή και το θάνατο, την πραγματικότητα και την ψευδαίσθηση, ως δίπολο ή ως όψεις του ίδιους νομίσματος, που πολύ συχνά συγχέουμε στην προσπάθειά μας να λυτρωθούμε από την συναισθηματική μοναξιά, τη ψυχική ανυπαρξία. Μιλά επίσης για την αυτογνωσία και τον επαναπροσδιορισμό της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία, μαζί με τους αγώνες και τις θυσίες της. Και για να το πετύχει αυτό, η συγγραφέας καταθέτει κομμάτια του στοχασμού της, και γενικότερους προβληματισμούς, σκέψεις και συναισθήματα για τη ζωή, έχοντας ήδη σταχυολογήσει παλαιότερες εμπειρίες της ίδιας της ανθρώπινης κατάστασης.
Και καθώς όλα αυτά τα εκφράζει με ένα τρόπο άκρως ποιητικό, θα έλεγα ότι το βιβλίο της είναι μια ποιητική ελεγεία για ό, τι συγκλονιστικό βιώθηκε και χάθηκε στη δίνη του χρόνου. Ο βιωμένος έρωτας, η δημιουργούσα αρχή, που όμως ακυρώνεται μέσα στο χρόνο, αφήνοντας πίσω της τη γνώση και την εμπειρία, που δυστυχώς έρχονται πάντα αργά.
Παρόλα αυτά, οι ηρωίδες του βιβλίου είναι 3 : Η γυναίκα στο ανατολικό γραφείο, Η γυναίκα της βορινής κουζίνας, Η γυναίκα στον δυτικό καθρέφτη. Η κάθε μια σκιαγραφείται με ένα τρόπο αριστοτεχνικό στα τρία μέρη του βιβλίου, και, ενώ η τεχνίτρια του λόγου ξετυλίγει τις ζωές τους σιγά σιγά, αποκαλύπτεται προοδευτικά η προσωπικότητα της κάθε μας, αλλά και η αναμεταξύ τους σχέση.
Παραθέτω μικρό απόσπασμα από το βιβλίο, «Τέσσερα Τετράγωνα τις χωρίζουν. τόσο κοντά και τόσο μακριά. την ίδια θάλασσα βλέπουν , το ίδιο βουνό από την πίσω μεριά. δεν συναντήθηκαν ποτέ. Μονάχα στον καθρέφτη. κι ανάμεσα τους εγώ, που τις βλέπω, που με επινόησαν, ή που υπήρξα εγώ εκείνη που τις επινοεί.
Η Αρσινόη-πρόσωπο και προσωπείο, η Ράνια ή αλλιώς Αριάδνη και Γερτρούδη και η Ουρλίκα. ακροβατούν ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα, την αλήθεια και την πλάνη, ανάμεσα στα δικά τους θέλω και τις προσδοκίες των άλλων. Υποφέρουν, πονούν, φοβούνται, νοσταλγούν, θρηνούν και ονειρεύονται την ελευθερία. Κι ανάμεσα τους η ίδια η συγγραφέας που τις επινοεί, που τις συνδέει, που τις αποκαλύπτει, που συμπάσχει μαζί τους.
Γυναίκες τόσο διαφορετικές, αλλά και τόσο όμοιες, που, όμως, αγωνίζονται όλες να ξεφύγουν από την στασιμότητα, από την αποτελμάτωσή τους, από την καθημερινότητα τους που τις εξαντλεί. Γυναίκες που στοχάζονται το θαύμα της ζωής αλλά και την οδύνη του θανάτου, το μυστήριο του έρωτα, τη χαρά της μητρότητας, το αίνιγμα της ύπαρξης. Τρεις γυναίκες, τρεις ζωές που συχνά ταυτίζονται, αποτελώντας στην ουσία εκφάνσεις της ίδια της ζωής, ή πτυχές μιας και μοναδικής προσωπικότητας. Γιατί, παρότι οι ηρωίδες της ιστορίας μας, είναι διαφορετικές, έχει κανείς την αίσθηση ότι βιώνουν σχεδόν επαναλαμβανόμενες ζωές, κι αυτό γιατί στην ουσία η γυναίκα στον πυρήνα της δεν αλλάζει. Η ψυχολογική της δομή είναι τέτοια που δεν τις διαφοροποιεί δραστικά από τις άλλες. Οι συνθήκες είναι αυτές που αλλάζουν, κατά συνέπεια και η αντιμετώπισή της, κάθε φορά. Θα έλεγα, μάλιστα ότι το μυθιστόρημα της Ελένης μοιάζει με ένα μικρό πολυπρισματικό καθρέφτη, όπου η ζωή και οι επιλογές της κάθε μιας από της ηρωίδες μου αντανακλώνται ή καθρεφτίζονται στη ζωή της επόμενη, αφού οι εσωτερικές ομοιότητες, τα κοινά χαρακτηριστικά που φέρουν τις εξομοιώνουν και τις συνταυτίζουν: είναι ευάλωτες, ευαίσθητες, τραγικές, γεμάτες ενοχές και αδιέξοδα, που προσπαθούν να τα αντιμετωπίσουν, ή αν αντιπαρατεθούν μαζί τους, η κάθε μια με τον τρόπο που γνωρίζει και διαχειρίζεται καλύτερα.
Ωστόσο, η γυναίκα της βορινής κουζίνας δεν είναι αποκλειστικά ένα σπουδαίο ψυχογράφημα της γυναίκας στη σύγχρονη εποχή, αλλά είναι ταυτόχρονα και μια πιστή αναπαράσταση της ίδιας της εποχής μας. Μια αναπαράσταση, ρεαλιστική, σκληρή, σχεδόν, χωρίς εξωραισμούς και φτιασίδια, όπου ξεγυμνώνονται/ εκθέτονται όλα εκείνα τα αρνητικά γνωρίσματα που την καθορίζουν και την χαρακτηρίζουν: Ψυχική μοναξιά, προσωπικά και κοινωνικά αδιέξοδα, κατάλυση των αξιών, ανηθικότητα, κοινωνική και πνευματική αλλοτρίωση και άλλα σημεία των καιρών, όπως η βία, η κατάχρηση της εξουσίας, τρομοκρατικές ενέργειες και τα αθώα θύματα της, όπως το σκοτωμένο παιδί των Εξαρχείων κα. Για αυτό και σε κάποια σημεία το κείμενο διανθίζεται με πολιτικά συνθήματα της νεολαίας, τραγούδια του Θεοδωράκη και του Σαββόπουλου, ποιήματα, αλλά και στίχους από την ποιητική συλλογή της που τιτλοφορείται, «Το γράμμα που λείπει».. άλλωστε ο Έρωτας, η Λογοτεχνία, και η Πολιτική ανέκαθεν υπήρξαν βασικές εκφάνσεις ή πτυχές των ιστοριών που επιλέγει να μας αφηγηθεί, και πάντα συμπλέκονται με ένα τρόπο μοναδικό, προκειμένου να μας αφυπνίσει σε αυτά, καλώντας τους αναγνώστες της να τα αντικρίσουν την αλήθεια κατάματα, καθαρότερα και γιατί όχι να αναμετρηθούν μαζί της.
Εκτός από τις κατεξοχήν ηρωίδες του βιβλίου, που πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι είναι εμπνευσμένες , κυρίως, από τις ηρωίδες του «Αλεξανδρινού κουαρτέτου», και τους λοιπούς ‘αγωνιστές’ του βιβλίου, που δρουν περιφερειακά πλην καταλυτικά, στην εξέλιξη της ιστορίας, εμβληματικά πρόσωπα ή προσωπεία γυναικών ξεπηδούν μέσα από τις δικές τους σελίδες, για να ρίξουν περισσότερο φως στα θραύσματα της ζωής των ηρώων, που η δημιουργός επιλέγει να μας παραθέσει ή καλύτερα να αναλύσει. Η Κλεοπάτρα, η Βερενίκη, αλλά και η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, η Πολυάννα, η Μπλέ Πριγκίπισσα, η Ωραία Κοιμωμένη και άλλες πολλές. Έρχονται για να ενισχύσουν και να υπογραμμίσουν τα υπαρξιακά ερωτήματα, και τις σκέψεις των ηρωίδων, προδίδοντας στο βιβλίο την αλληγορική του διάσταση. Το ίδιο επιτυγχάνεται και με τη συνέργεια αποφθεγμάτων ή άλλων αποσπασμάτων από κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που η Ελένη Γκίκα επιλέγει να εντάξει εύστοχα και καίρια στο βιβλίο της. Αποφθέγματα ή αποσπάσματα από βιβλία του Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Μποντλέρ, Ρεμπό, Σεμπρούν, Γκαλεάνο, Μπροντέ, Ντίκινσον, Πλαθ, Βιρτζίνια Γουλφ, Χιουζ, Μπλίξεν, Γιουρσενάρ, Ντίκενς, Πολυδούρη, Πρεβέρ, Ανν Σέξτον, Προυστ, Λ. Κάρολ, Τζόις, Κάφκα, Τολστόι, Γέιτς, Σάλιντζερ, Πεσσόα, Γερτρούδη Άθερτον, Αλτουσέρ, Καβάφη, και κυρίως Μπόρχες και Ντάρελ. Όλων εκείνων που ενέπνευσαν τη συγγραφέα και επηρέασαν τη σκέψη της στο διάβα της ζωής της και της ενασχόλησής της με τη λογοτεχνία. Έρχονται, άλλοτε ως μεσολαβητές για να παρέμβουν στο κείμενο, κι άλλοτε σαν απλοί παρατηρητές ή θεατές της αφήγησης, υπογραμμίζοντας πάντα – ο καθένας με το δικό του τρόπο- τις ιδέες, τις πεποιθήσεις και τις απόψεις της συγγραφέως.
Άλλωστε, η ίδια γνωρίζει πολύ καλά το έργο τους, έχοντας εντρυφήσει στα κείμενα τους όλα αυτά τα χρόνια και μας τους συστήνει με το δικό της ξεχωριστό τρόπο. Αλλά η Ελένη Γκίκα δεν συνομιλεί μόνο με τους σπουδαίους αυτούς συγγραφείς, μεγάλοι συνθέτες της κλασικής και μοντέρνας μουσικής (Μπαχ, Τσαϊκόφσκι, Σοπέν, Αλμπινόνι, Ραχμάνινοφ, Πράισνερ, αλλά και Μπιτλς, Σκόρπιονς, Μπαέζ, Ντύλαν έχουν εξίσου σημαντική παρουσία στο βιβλίο της, προσδίδοντας σε αυτό μια επιπλέον διάσταση και ανάγοντας το, όπως άλλωστε και τα προηγούμενα της σε ένα πολύπλευρο και πολύμορφο έργο με πολλές και ποικίλες αρετές. Έτσι το βιβλίο λειτουργεί σε πολλαπλά επίπεδα και είναι αυτά τα επίπεδα που κτίζουν / δημιουργούν μια συναρπαστική ολότητα, ένα σπουδαίο ψηφιδωτό προσώπων και καταστάσεων, μια άκρως εκλεπτυσμένης σύνθεσης.
Όσο για τη γλώσσα, θα έλεγα ότι ο λόγος της Ελένης είναι ποιητικός, ρέων, γλαφυρός, παρότι σε κάποια σημεία γίνεται κοφτός, αποσπασματικός, σχεδόν ασθματικός, εδικά όταν υπάρχουν οι εσωτερικοί μονόλογοι, ή όταν οι ηρωίδες αναμετριούνται με τον ίδιο τους τον εαυτό. Γλώσσα λοιπόν ποιητική, και υποδόρια γεμάτη συμβολισμούς που υπηρετούν τα νοήματα και τις δυο διαστάσεις του βιβλίου της, τη ρεαλιστική και την αλληγορική. Άλλωστε, όπως έχω αναφέρει επανειλημμένως για τα βιβλία της, και επιμένω να το ξαναλέω, ποτέ ο συμβολισμός και ο ρεαλισμός δεν έχουν ζυμωθεί με τόση επιτυχία στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία, όσο στα βιβλία της Ελένης
Πρόκειται, λοιπόν, για ένα πολυεπίπεδο βιβλίο και συνάμα ποιητικό και βαθιά φιλοσοφικό. Ένα έργο μοναδικά δομημένο, όπου όλες οι παράμετροι (χαρακτήρες καταστάσεις, διάλογοι, ενσωματωμένη ποίηση, κείμενα) συμπλέκονται αριστοτεχνικά μόνο και μόνο για να μας δώσουν στο τέλος μια ολότητα, τόσο συναρπαστική, που μόνο η Ελένη Γκίκα μπορεί να μας δώσει.
(Από την παρουσίαση του βιβλίου «Η Γυναίκα της Βορινής Κουζίνας», (εκδόσεις Καλέντη) στην εκδήλωση του Γυναικείου Ομίλου «Εξάλειπτρον» στην αίθουσα εκδηλώσεων του Συνδέσμου Αποφοίτων Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά)
* H Πέρσα Κουμούτση γεννήθηκε στο Κάιρο Αιγύπτου. Ήρθε στην Ελλάδα αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Φιλοσοφική Σχολή του Αιγυπτιακού πανεπιστημίου του Καΐρου. Τα πρώτα χρόνια δίδαξε στην ανώτερη εκπαίδευση, ενώ από το 1993 ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη λογοτεχνική μετάφραση από τα αγγλικά και τα αραβικά. Εκτός από έργα αγγλόφωνων συγγραφέων, έχει μεταφράσει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Αιγύπτιου νομπελίστα λογοτέχνη Ναγκίμπ Μαχφούζ από την αραβική γλώσσα, έργα σημαντικών Αιγυπτίων και Αράβων δημιουργών, καθώς και αραβική ποίηση. Το 2001 τιμήθηκε για το σύνολο του έργου της με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη. Το 2006 έλαβε τιμητική διάκριση για τη συνεισφορά της στην προώθηση και την προβολή της αιγυπτιακής και αραβικής λογοτεχνίας γενικότερα. Έχει συμμετάσχει σε πολλά διεθνή λογοτεχνικά συνέδρια, ενώ κείμενα και πεζά της έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Από το 2002 μέχρι σήμερα έχει εκδώσει πέντε μυθιστορήματα. "Αλεξάνδρεια στο δρόμο των ξένων", "Τα χρόνια της νεότητός του, ο ηδονικός του βίος","Δυτικά του Νείλου", "Καφέ Κλεμέντε" και "ΧΑΡΤΙΝΕΣ ΖΩΕΣ" (εκδ. Ψυχογιός). [ ιστολόγιο ]
Αναρτήσεις
